Paratoner Tesisatı
Paratoner Nedir?
Fransızca kökenli olan paratoner kelimesinin sözlükteki anlamı yıldırımsavar, yıldırımlık, yıldırımkırandır.
Paratonerler istenmeyen elektrik akımlarını belirlenen bölgelere aktarılmasını sağlayan iletken metal çubuklardır. Paratonerler genellikle yıldırımdan korunmak için kullanılırlar. Bu yüzden yıldırımsavar olarak da bilinirler. Paratonerler binaların gökyüzüne yakın olan yerlerine konur.
Yıldırım Nedir? Neden Yıldırımdan Korunuyoruz?
Yıldırım, bulut ile yer arasında meydana gelen yüksek gerilimli bir elektrik boşalmasıdır. Yıldırımın meydana gelebilmesi için bulut ve yerin farklı elektrik yüklerine sahip olması ve belirli bir potansiyel farka erişmesi gerekmektedir. Genellikle bulutun yere yakın olan bölümleri negatif, yer ise pozitif yüklü elektriğe sahiptir.
Bulutla yer arasındaki potansiyel farkı artarak belirli bir değere eriştiğinde, hava iletken olmamasına rağmen hava içerisinde iletken bir kanal oluşur ve elektriksel boşalma başlar, yani yıldırım meydana gelir. Yıldırım olayı, her ne kadar yıldırım düşmesi olarak bilinse de bulut ile yer arasındaki negatif ve pozitif elektrik yüklerinin pozisyonlarına göre bazen buluttan yere doğru, bazen de yerden buluta doğru olmaktadır.
Yıldırım düşerken çok şaşırtıcı bir şey meydana gelmektedir. Yerden de buluta doğru bir boşalma olur. Yerden 100 metre yükseklikte bu iki akım birleşiyor ve iletkenliği çok fazla olan bir koridor oluşur. İşte bundan sonra yıldırımı hiçbir şey durduramaz, pozitif yük hızla buluta doğru onu nötr hale getirmek için yükselir.
Bu koridordan yerden göğe doğru neredeyse ışık hızının üçte biri hızla yükselen akını yıldırımın göze gelen şiddetli ışığını da yaratır. Ardından yine yukarıdan yere iner ve iki taraf arasındaki potansiyel farkı sıfırlanana kadar bu olay 10-12 kez tekrarlanabilir.
Yıldırım olayında ortaya çıkan enerji yaklaşık 1010 joule kadar olup bu enerji saniyenin milyonda biri zarfında geçtiği hava sütununun sıcaklığını 15000 °C’ye kadar ısıtabilir. İşte yıldırımın yakıcı ve yıkıcı etkisi açığa çıkan bu enerjinin sonucudur. Yıldırımların %40 ı 20 kA’ den büyüktür, %5 i 60 kA üzerindedir. Yıldırımlar %0,1 ihtimalle 200 kA den büyük olabilir. Yıldırım sahip oldukları bu özelliklerle elektrodinamik, basınç, ses, ışık ve ısı etkileri meydana getirmektedir. Bu etkiler ise yıldırımın düştükleri yerde yangına, yangın ile birlikte de can ve mal kaybına sebep olmaktadır.
Paratoner sistemi, yıldırım düşmesi sonucunda ortaya çıkabilecek muhtemel yangınlara karşı alınacak en önemli korunma yöntemidir.
